आज हरिबोधीनी एकादशी

आजको यस दिनलाइ कात्तिक शुक्ल पक्षको एकादशी, हरिवोधनी एकादशी अथवा ठुलो एकादशीको नामले पनि चिनीन्छ । वर्ष भरिका चौविस एकादशी मध्ये यस दिनलाइ सनातन धर्ममा निकै महत्वपुर्ण दिनको रुपमा लिइन्छ । यस दिनमा भक्तजनहरु हरिशयनी एकादशीको दिनमा रोपिएको तुलसीको मठमा गोवर र रातो माटोले लिपेर सिंगारी तुलसीको विरुवालाइ विशेष पुजा आजा गरी तुलसीको विवाह उत्सव गरिन्छ । त्यसैगरी भजन किर्तन तथा नाचगान गरी नदि माथी बावियोको लठ्ठोमा फुल तार्ने कार्य पनि गरिन्छ । उक्त लठ्ठोलाइ फुलमालाले विशेष सजावट गरि देवीलाइ आवस्यक पर्ने समानहरु बाँधीन्छ र नदीको वारीबाट पारी सम्म पुर्याइन्छ ।
चार महिना अघि आषाढ शुक्ल पक्षको हरिशयनी एकादशीको दिनमा तुलसी रोपण कार्य गरि भएको चर्तुमासको आरम्भ आजको दिन तुलसीको विवाह गरी फुलमाला सहितको लठ्ठो तारेपछि समाप्त हुने गर्दछ । यस समयाबधिमा भगवान विष्णु निन्द्रामा हुने र कार्यको फल प्राप्ती नहुने भएकाले विवाह, बर्तबन्ध, गृह प्रवेश, आदी मांगलिक कार्यहरु गरिँदैन ।
हरिशयनी एकादशीको दिनमा क्षीर सागरमा शयन गरेका विष्णु भगवान हरिबोधनी एकादशीको दिनमा उठ्नुहुने कुरा पुराणहरुमा पाइन्छ । त्यसैले पनि यस दिनलाइ हरिबोधीनी एकादशी भन्ने गरिन्छ । स्कन्द पुराणका अनुशार शंखचुण्ड जालन्धर नाम गरेका एक पापिष्टकी पत्नी थिईन् । तुलसीको सतित्वका कारण देवताहरु जालन्धरलाइ मार्न सक्ने अवस्थामा थिएनन् । यहि समयमा भगवान विष्णुले आफ्नो रुप बदलेर जालन्धर रुप धारण गरि तुलसीको पतिब्रता नष्ट गरिदिए जसका प्रभावले भगवान शिवले पापिष्ट जालन्धर माथि विजय प्राप्त गरी देवताहरुलाइ न्याय दिलाएका थिए ।

जब तुलसीलाई यो थाहा भयो तब उनले भगवान विष्णुलाई ढुँगा हुन परोस् भनी श्राप दिईन । भगवान विष्णुले तुलसीको श्राप मानेर नदी किनारमा गएर शालिग्राम भएर रहे । तुलसीले पृथ्वीका मानिसले तिम्रो र मेरो विवाह गरुन, जसबाट उनीहरुलाई पून्य लाभ हुनेछ भनेकाले अहिले पनि तुलसी र शालिग्रामको विवाह हुने गरेको बताईन्छ ।

तुलसीको विरुवाले ८५ भन्दा बढि रोगहरुको औषधी बनाउन सकिने भएकाले यसलाइ आर्युबैदिकहरुले पनि महत्वपुर्ण विरुवाको रुपमा लिने गर्दछन । यसले मनिसमा भोक जगाउने, झाडा बान्ता रोक्ने, नाक कान घाँटीको लागि औषधी हुने कुरा पनि बताइएको छ । ४०० मिटर सम्म सुगन्ध फैलाउन सक्ने तुलसीको विरुवाले सवै भन्दा धेरै अक्सीजन पैदा गर्न सक्ने र रात्रीको समयमा पनि अक्सीजन फाल्ने एकमात्र विरुवा हो । मानिसहरु विहानै उठेर तुलसीलाइ जल चढाउनाले पुण्य प्राप्ती हुने तथा मृत्युको समयमा तुलसीको मोठ नजिक शयन गराएमा स्वर्गमा पुगिन्छ भन्ने पनि विश्वास गर्दछन ।