भारतका वार हिरो सुवाश चन्द्र बोसको मृत्यूको ७४ वर्ष पुरानो रहस्य

जापानको टोक्यो शहरमा भारतीय आन्दोलनका महान पुरुष शुवास चन्द्र वोसको अस्तु राखिएको तर त्यस अस्तुलाई तिनको नै हो भनी प्रमाणित गर्न परिवारले डिएनए टेस्टको माग राखेका छन् । बोसको मृत्यू भनें आजभन्दा ७४ वर्ष अघि सन् १९४५ को अगस्त महिनामा जहाज दुर्घटनामा भएको थियो यद्धपी भारतमा अहिलेसम्म पनि यिनको मृत्यूका बिभिन्न अफवाहहरु चलिनै रहेको छ । आशंकामा केहि सत्यता पनि हुनसक्दछ किनभनें स्वतन्त्र भारतको प्रभावशाली नेताको रणनैतिक अन्त र अन्य बिभिन्न संझौता र नेतृत्वको उदयका श्रृखलाहरु त्यसपछि देखा नपरेका हैनन ।

उनी सन् १९४५ ताका ताइवान आसपासमा जहाज दुर्घटनामा बितेको खबर छ । जापानको रेनकोजी मन्दिर भ्रमणमा आएर यिनका भतिजा सुर्य चन्द्र बोसले भर्खरै आफ्ना काकाको अस्तु र यिनका अन्तिम समयमा भएका सामानहरुको अवलोकन पनि गरे । यदि यि कुराहरु नेताजी बोसको भएको प्रमाण डिएनए टेस्टले दिएमा अस्तु र सामानलाई भारत ल्याएर स्थाही समाधी बनाउने योजना रहेको बताइन्छ । सुर्य चन्द्र बोस चाँही अहिले जर्मनीमा एक कम्पनी खोलेर बसेका छन्, सूर्यका अनुसार अब बोस परिवारले नेताजी सुवासको मृत्यूका अफवाहलाई बन्द गर्न चाहन्छ ।

नेताजी सुवास चन्द्र बोसकी एकमात्र छोरी अनिता बोस पीफ्याप अहिले ७६ वर्षकी भइन र निकै अघिदेखि यिनले पनि आफ्ना पीताको अस्तु पहिचान गर्न डिएनए टेस्टको माग गरेकी थिइन । बंगालमा सन् १८९७ मा सुवास चन्द्र बोसको जन्म भएको हो र आफ्ना बिरता र निस्पक्ष अनि निडर बक्तव्य र निर्णयका लागि यिनलाई रुचाउन थालियो । भनिन्छ कि यदि नेताजी बोस नभएका भए भारतीय स्वतन्त्रताको आन्दोलन संभव नहुन सक्दथ्यो ।

यिनी २० वर्ष मा नै भारतीय नेशनल काँग्रेसका सदस्य भइसकेका थिए । सन् १९३८ मा भारतीय काग्रेसको प्रसिडेन्ट भएका बोस पछि गएर महात्मा गान्धी र काँग्रेसका अन्य पुराना नेताहरुसंगको मतभिन्नताका कारणले स्वयम ओझेलमा परेर बसे । उनी स्वतन्त्रता आन्दोलनमा शान्तिका लागि हिंसा चाहिन्छ र चुप बस्नु हुन्न भन्ने तर्क गर्दथे जबकि महात्मा गान्धी फरक धारमा अडिग भए । ब्रिटिशहरुले यिनलाई सन् १९४० मा नजरबन्दमा राख्यो तर यिनी भागेर नाजी पार्टी कहाँ जर्मन पुगे, जर्मनले बोसलाई बिभिन्न तवरले सहयोग गर्यो । भारतीय आन्दोलनमा रेडियोको मुख्य भूमिका छ, बोसले बोल्ने यी रेडियो श्रृखलामा भारतमा प्रसारण गर्न जर्मनले प्रविधि दिएर सहयोग गरेको हो । पछि बोस समर्थनमा भरातीय आन्दोलनका लागि जर्मनले ३००० जना लडाकुहरु प्रदान गर्यो, यि लडाकुहरु जर्मनले उत्तर अफ्रिकामा उपनिवेश बनाँउदा बनाएका बन्दीहरु थिए । सन् १९४३ मा बोस जापानीले शाषन गरेको सुमात्रा टापु ईण्डोनेशीया गए, त्यहाँ जाँदा यिनी पनडुब्बीमा लुकेर पुगेका थिए । यिनी जापानलाई साथ दिएर लड्न ईण्डियन नेशनल आर्मी बनाउन चाहन्थे, बोस म्यानमारबाट पनि बेलायतलाई भगाँउदै भारतसम्म स्वतन्त्रता ल्याउन चाहन्थे ।

बर्मालाई त सन् १९४५ मा स्वतन्त्र बनाइयो तर पछि सिंगापुरमा सबै ईण्डियन नेशनल आर्मीले आत्मसर्मपण गर्नुपर्यो । त्यसपछि बोस रुस पुगे, पछि सन् १९४५ मा एउटा ओभरलोडेड जापानी बम्बर जहाजमा यिनी ताइवान जाँदै थिए जहाँ उक्त बिमानको दुर्घटना भयो । त्यहाँ बोसको मृत्यू भएसकेको थिएन, जहाजको भग्नावशेष बाट निकाल्दा बोसको शरीर तेश्रो डिग्रि जलेको अवस्थामा रहेको थियो र धुकधुकी बाँकी थियो भन्ने उल्लेख छ । दुई दिनपछि बोसले संसार छाडे, यिनको अस्तुलाई टोक्योको रेनकोजी मन्दिरका पूजारीलाई जिम्मा लगाइयो । सन् १९४५ को सेप्टेम्बर ७ देख बोसको अस्तु र सामानहरु त्यही मन्दिरमा छ ।

माथिका घटनाक्रममा विश्वास नहुने तर्कहरु धेरैको छ, कतिका अनुसार बोस नेपालमा आएर खप्तड बाबाका रुपमा बसेको पनि तर्क पाइयो जुन मिल्दो छैन । बोसको उमेर र अवस्था र नेपालमा बसेका प्रमाणहरु कहिह्कतै मिल्दैन, बोस उतिबेला यूरोपका फार राइट्सहरुसंग निकट थिए तसर्थ यिनको मृत्यू जापान या यूरोपमा नै भएको बाक्लो प्रमाण छ ।

सुयोग ढकाल
लाइभमाण्डु