भारतीय नायिक अनुष्का शर्माले निर्माण गरेकी अमेजन प्राइम सिरिज पाताल लोक पछिल्लो समय निकै चर्चामा रह्यो अनि साथसाथै यस्को सम्वादमा नेपालीभाषी कलाकारलाई पटक पटक र*डी भनिएको अंशले नेपालमा मात्र हैन कि गौर्खाल्याण्ड आन्दोलनरतहरुले पनि निकै बिरोध अनि आपत्ती जनाए ।

यसैक्रममा नेपालभाषी दार्जिलिङकी लेखिका प्रशान्ती छोइदेन मोक्तानले DAILYO मा बुलन्द आवाज समेटिएर अंग्रेजीमा लेखेकिछन् । प्रस्तुत छ लाइभमाण्डूका सम्पादक तथा स्वतन्त्र लेखक सुयोग ढकालद्वारा अनुवादित आलेख ।

पाताल लोक श्रृंखलामा प्रयोग भएको नेपालीभाषीको मनोव गिराउने सम्वाद देखि उक्त सम्वादलाई म्यूट गर्न पठाइएको कानुनी जानकारीको बेवास्तासम्म, म मेरा समस्त नेपालीभाषी परिवार चाहे त्यो भारतका गोर्खा समूदाय हुन् या समग्र नेपाल, सबै नेपालीभाषीका तर्फबाट हाम्रो आक्रोश र गुनासो जायज रहेको पनि बताउँदछु । भर्खरै मैले अमेजन प्राइम सिरिजको ‘पाताल लोक’ हेरेकि थिँए, त्यहाँ दुइवटा सम्वादमा नेपालीभाषी महिलालाई तोकेरै र*डी शव्द प्रयोग गरिएको छ, मलाई शुरुवातमा त्यति वास्ता लागेन, एउटा पत्रकार भएको नाताले धेरै आलोचना र प्रतिक्रिया खप्दाखप्दा कहिलेकाँही आफू डिसेन्सीटाइज्ड भएको अनुभव हुन्छ । दुःख पनि लाग्छ, यतिका वर्षका पत्रकारितामा शायद मैले स्टेरोटाइपलाई सहने सहनशीलता सिकेँ कि भन्ने भय पनि छ ।

प्रशान्तीको लेखनमा लेख्नैका लागि खर्चिएका शब्द हैन भाषा, रङ र बनोटको हिसाबमा गरिने भेदभाव तथा अन्य संस्कारलाई स्वीकार गर्न नसक्ने चलचित्रको खोल ओढेका चलचित्रकर्मी तथा उनीहरुले निःशंकोच लादिदिएका मनगढन्थे अनुभूतीहरुको वास्तविकता हो । कुनैपनि भूगोल मानवीय संवेदनाविहिन बन्नुहुँदैन । यहि सन्देश छ नेपाली चेली प्रशान्तीको लेखमा ।

म आफ्नो विगतको कुरूप स्मृतिमा फर्कें। मैले नयाँ दिल्लीको आईआईएमसीमा स्नातकोत्तर डिग्री सुरु गरेको थिएँ र मेरा साथीहरूसँग खाजाको लागि हामी बाहिर निस्केका थियौं, रोड छेउको पेट्रोलपम्पमा म उभिएकी थिँए जब मेरो सामुन्ने एउटा कार आएर रोकियो र त्यसभित्रका मान्छेहरुले मलाई मेरो रेट कति हो भनी सोधे । मेरा साथीहरुले ति मान्छेको प्रतिकार गरे, त्यो घटना मेरो भरातमा नेपालीभाषी भएको र नेपाली खाले अनुहार भएका कारणले खपेको पहिलो रेसिज्म या रेसिस्ट अनुभव थियो । मैले यो घटना पछि गएर मेरो नेपाली समुदायका साथीहरु माझ, राखेँ, मंगोलियन खाले अनुहार भएका कारणले नै चरित्रलाई कम आँकेर देहव्यापारमा लागेको साचिनु र त्यसअनुरुपको ब्यबहार पाइएको अनुभव लगभग सबै नेपालीभाषीको साझा अनुभव रहेछ, म छक्क परेँ । यस अनुभव र धारणालाई पाताल लोक श्रृंखलाले झनैं सस्थागत गरिदियो, यस श्रृंखलाको लोकप्रियतासंगै नेपालीभाषी समुदायप्रति भारतमा भएको धारणालाई दिर्घकालसम्मै नराम्रो बनाउने पक्का छ ।

महिला प्रहरी मन्जु वर्माले चिनी नाम गरेकी माइराम रोनाल्डो सिंहलाई पटक पटक र*डी भनि सम्वोधन गरेका दृश्यहरु पाताल लोकमा छ, एक त त्यो चिनी नाम नै असहिष्णु छ । अर्कोतर्फको सत्यता के हो भने भारतमा कुनै पनि मङ्गोल अनुहार भएकी नारीलाई प्रहरीले पक्राउ गर्दछ भने सामान्यतया उन्को चरित्र हत्या प्रहरीहरुले नै गर्दछन्, पाताल लोकले यो कुरा लाई टपक्कै टिपेको हो । भारतीय केन्द्रिय संरचना, अन्य राज्य सरकार र निकायहरुले भारतभित्रकै नेपालीभाषी मंगोलियन अनुहार भएका नेपालीभाषीहरुलाई दार्जिलिङ या अन्य उत्तरपूर्वि राज्यहरुबाट आएको खण्डमा मात्रै पनि निकै बिभेद गर्ने गरेको र आफ्नै देशभित्रै आफूहरुलाई पहिचान र भाषाको कारणले एक्ल्याउने तथ्य पनि एकातिर छ, यो सत्यता हो । पाताल लोकमा यसी नेपाली महिलालाई अपशव्द प्रयोग गरेको देखाइनु एउटा भुत्तो अनि मौन रेसिज्म नै हो, यस्का निर्माताहरुले बुझनै पर्दछ ।

हामी नेपालीभाषीहरु यस्ता धेरै बिषयमा मौन बस्यौं, शायद सहँदा सहँदा हाम्रो छालाहरु मोटा भइसके होला । शायद यस्ता सम्वादले हाम्रो पहिचान परिभाषित गर्दैन भन्ने पनि हाम्रो तर्क रहन सक्छ तर सत्यता त्यो हैन । हाम्रो मौन्ताले प्रतिदिन हाम्रो छवी झनै गिराउँदै जानेछ, हामीमाथि हाम्रै देश अनि बाहिर हुने बिभेद बढ्दै जानेछ, यसप्रति हामी सहिष्णु हुन पटक्कै जरुरी छैन । भारतका बहुसख्यंक मेन ल्याडरस्हरुको नेपालीभाषी अनि मंगोलियन अनुहारहरु प्रति गरिने यस्ता पाशविक विभेद कहिलेसम्म ?

भारतका असंवेदनशील मेनल्याण्डरस्हरु त यो सिरिज हेरेर खुशी हुनेछन्, उनीहरुले नयाँ गाली सिकेका छन्, अब वर्षौंसम्म नेपालीभाषीप्रति प्रयोग गर्ने नै छन्, हैन त ?

आकांक्ष प्रधान दार्जिलिङकी छोरी हुन् जो मुम्बईमा बस्दछिन्, नेपालीभाषीहरुको विगतका बिभेदका किस्साहरु भारतमा तितो त थियो नै अब पाताल लोक ले यस अनुभवलाई झनै तिो र असह्य बनाइदिएको छ । यो भिक्टीम कार्डको प्रयोग बन्द गरिनु पर्दछ,। भारतको राष्ट्रिय फुटवल टिमका क्याप्टेन सुनिल क्षेत्री नेपालीमूलका हुन्, इन्सटाग्रामको लाइभसेसनमा सुनिललाई पनि धेरै मेनल्याण्डरस्हरुले ए नेपाली कौन है भनी कमेन्ट गर्दछन्, भारतीय मुलधारका भिडियो, चलचित्रहरुमा दार्जिलिंग या उत्तरपूर्वी स्टेटहरुको प्रतिनिधित्व शून्य बराबर छ र पाताल लोकले प्रतिनिधित्व त गरायो तर यसरी अपशव्द अनि तल्लो स्तरको भूमिका दिएर ।