आमाको नाममा नागरिकता नदिने २५ देशमा नेपाल पनि

शरणार्थीका लागि संयुक्त राष्ट्रसंघीय उच्चआयुक्तको कार्यलयले गरेको नागरिकता कानुन र राज्यहिनताको विषयको सन् २०१८ को अध्ययनको आज बिष्लेषण र आधारहरु यहाँ ल्याउन जाँदैछौं । यस अध्ययनका अनुसार अहिलेसम्म २५ वटा देशमा नागरिकता प्रदान गर्न आमा र बुवाको समान अधिकारको प्रावधान छैन । यी २५ देशमा सन्तानले आमाको नामबाट अधिकार पाँउदैन । धेरै जसा यस्ता देशहरु मध्यपूर्व, अफ्रिका र सहारा क्षेत्र आसपासका देशहरु छन् । यतिमात्र नभई एसिया प्साफिक क्षेत्रका ५ वटा र केहि अमेरिकी देशहरु पनि बुवालाई नागरिकताका लागि बढि बैधानिक मान्ने पाइएको छ ।

नेपालको नागरिकता कानुन अनुसार बाबुले सबै परिस्थितिमा सन्तानलाई नागरिकता प्रदान गर्नसक्छन् । नेपाली आमा र विदेशी बाबुबाट नेपालभित्र जन्मेको सन्तानको हकमा बाबु आमा नेपाल भित्र बसोबास गर्छन र विदेशी नागरिकता लिएका छैनन् भने अंगिकृत नागरिकता प्रदान गर्ने व्यवस्था छ ।बहमासको कानुन अनुसार बहमियन पुरुष वा महिलाले आफ्नो सन्तानलाई नागरिकता प्रदान गर्न सक्छन् । बहमास भन्दा बाहिर जन्मिएका बालकका हकमा बाबुले नागरिकता दिनसक्छन् तर आमाको नाममा नागरिकता प्राप्त हुँदैन् ।ब्रदादोसमा पनि नागरिक महिला वा पुरुषले सन्तानलाई नागरिकता प्रदान गर्न सक्छन् । तर देशबाहिर जन्मिएका सन्तानले आमाका नाममा नागरिकता पाउँदैनन् ।

कतारमा आमाले कुनै पनि अवस्थामा सन्तानलाई नागरिकता दिलाउन सक्ने प्रावधान छैन । बुवाको ठेगान नभएका या दुविधा भएमा सन्तान स्वयमले वालिग भएपछि नागरिकता आवेदन दिन सक्दछन् । लेबनानमा भनें आमा र सन्तानको नाता स्थापीत भएमा या मुचुल्का प्रमाणित भएर साक्षी भएको अवस्थामा आमाको नामबाट सन्तानले नागरिकता पाउँन सक्दछन् ।

इराकको संविधान २००५ ले नागरिकताको हकमा लैङ्गिक समानता स्थापित गर्दै बुबा र आमा दुबैका नाममा वंशजका आधारमा नागरिकता प्रदान गर्न सक्ने अधिकार दिएको थियो । तर २००६ मा बनेको कानुनले इराक बाहिर जन्मिएका सन्तानलाई इराकी महिलाले आफ्ना नामबाट नागरिकता प्रदान गर्न नपाउने बनायो । बाबुको पहिचान नखुलेको र राज्यविहिन बाबुको सन्तानले उमेर पुगेपछि एक वर्ष भित्र आवेदन दिनुपर्ने व्यवस्था पनि सो ऐनले ग¥यो । आवेदन दिएको समयमा आवेदक इराकमा बसोबास गरेको हुनुपर्ने व्यवस्था छ ।

जोर्डन, लिविया, साउदी अरेविया र संयुक्त अरब इमिरेटसको नागरिकता सम्बन्धी कानुनले महिला नागरिकलाई विदेशी नागरिकसँग विवाह पश्चात जन्मेको सन्तानलाई नागरिकता प्रदान गर्ने अधिकार दिएको छैन् । तर बाबुको ठेगान नलाग्दा, बाबुसँग नाता प्रमाणित नहुँदा आमाका नामबाट सन्तानलाई नागरिकता दिलाउन सक्छन् ।

लाइभमाण्डु