हजारौं वर्षदेखि हजारौं श्लोकहरुमा रामायणका घटनाक्रमहरु पूर्विय सनातन दर्शनको अदभूत किस्सा बन्दै आएका छन् । रामको म अनि सिताको स अझै पनि नाम अनि गामहरुमा अटाएका छन् अनि छताछुल्ल छ मर्यादा पुरुषोक्तमको मर्यादा पराक्रम अनि सितामाताको धैर्यता र साहस ।

नेपालको जनकपुर तत्कालिन मिथिला राज्यको राजधानीबाट रामायण रामायणको पथमा अघि बढ्यो । विश्वले पछ्याएको त्यस अदभुत बिवाह अनि प्रेमप्रसंग जनकपुरबाटै शुरु भयो, रामायण विशाल छ जबजब मर्यादा अनि मानवताको कुरा आँउदछ । रामायण संयोगान्त भएर पनि वियोगान्त छ जब समाजको एउटा पाटोले उब्जाएको आरोपमा रानी सीतालाई नै रामले त्याग गर्नुपर्ने हुन्छ । रावणसंग जितेका रामले आफ्ना प्रजाको प्रश्नसंग हार्दछन् तर त्यसको बिम्बले समग्र पृथ्वीमा नै ठूलो उदहारण दिएर गएको छ ।
रामायणलाई अटाएको एउटा श्लोक

आदि राम तपोवनादि गमनं
हत्वा मृगं कांचनम
वैदीहीहरणं जटायुमरणं , सुग्रीवसंभाषणम ।।
बालीनिर्दलनं समुद्रतरणं , लकांपुरीदाहनम् ।
पश्चाद रावण कुम्भकर्ण हननम, एतद्धि रामायणम ।।

सम्पूर्ण रामायणलाई यस एउटै श्लोकले वर्णन गरिदिन्छ, यस्को अर्थ हुन्छ यसप्रकार हुन्छ । एक फेर भगवान राम जगंलमा जानुभयो, हरिणलाई पछ्याउनुभयो , वैदीही अर्थात किशोरी जी रानी सिताको अपहरण भयो । जटायु मारियो अनि सुग्रिभसंग वार्तालाप भयो, वालीको मृत्यु पश्चात समुन्द्र तरेर लंकापुरी भष्म पारियो । रावण र कुम्भकर्णलाई पनि मारियो र रामयणको संक्षेप यही हो ।

लाइभमाण्डु
सुयोग ढकाल