संस्कृतमा ‘कृष्ण’को अर्थ कालो भन्ने बुझिन्छ । बास्तवमा कृष्ण भन्नाले कालो मात्र होइन विशेष पराक्रम भएको ब्यक्ति पनि हो । हिन्दु धर्मका अनुसार कृष्णलाइ भगवान विष्णुको दश अवतार मध्ये एक मुख्य अवतारको रुपमा लिइन्छ । भगवान कृष्ण एक पुर्ण पुरुष थिए, उनी आर्कषक थिए, ज्ञानी थिए, संगीतकार, गायक, बहादुर, निर्णायक, तथा सबैको मन जित्ने खुबि भएका इतिहासका एक होनहार पात्र थिए ।

भगवान कृष्णको जन्मद्वापर युगमा हाल भारतको मथुरा भन्ने स्थानमा भएको थियो । भगवान कृष्णलाइ जन्म हुनासाथ घरबाट टाढा दानवरुपी आफ्नै मामा कंशदेखि टाढा राखिएको थियो ।

हातमा मुरली बोक्ने, गाइ बस्तुहरुको स्याहार गर्ने, शिरमा मयुरको प्वाँख धारण गर्ने, फुलको माला लगाउने अति सुन्दर ब्यक्तित्वको धनि कृष्ण निकै चन्चले स्वभावका पनि भएको मानिन्छ । उनलाइ कृष्ण काले, मख्खनचोर, राधा पियारे, गोपी, श्याम, सुन्दर, मुरलीधर जस्ता नामहरुले पनि सम्बोधन गरीन्छ । भगवान श्री कृष्णले कंश नामक दानवलाइ मारेर त्यस स्थानको मनुष्यहरुलाइ मुक्ति दिलाउनु भएको थियो ।

हिन्दुहरुको भगवान कृष्णको कृष्ण मन्दिर लगायत मन्दिरहरुमा विशेष पुजा गरिनुको साथै कृष्ण जन्माष्टमीको दिन विशेष पुजा आजा गरिन्छ । भगवान कृष्ण पिता बासुदेव र माता यसोधाको कोखबाट जन्मिएको थिए । उनको विभिन्न लिलाहरुको बारेमा शास्त्रमा बडो रोचक तरिकाले वर्णन गरिएको छ ।

मख्खन चोर
भगवान कृष्णको प्रिय भोजन मख्खन रहेको थियो । उनलाइ कसैले मख्खन दिनु पर्दैनथ्यो घरमा कोहि नभएको बेलामा पनि आँफै झिकेर खाइदिन्थे । भगवान कृष्णले साथीहरुसंग मिलेर गोपीहरुको घरमा गएर पनि मख्खन खाने गर्दथे । यसरी दैनिक मख्खन खाने भएपछि उनीहरुले यसोधाको घरमा जम्मा भएर गुनासो गरे । त्यसपछि कृष्णले रुँदै आफुले मख्खन नचोरेको बताए । त्यस पछि गोपीहरुले मख्खन सहित पक्राउ गर्ने योजना बनाए । भोली पल्ट एक घरमा मख्खन चोरी सकेपछि अर्काे घरमा जाँदै गर्दा कृष्ण समातिए । त्यसपछि उनलाई माता यसोदाकहाँ लगियो । भगवान कृष्णको शक्ति अपरम्पार थियो जस्ले गर्दा उनी तत्काल आफूलाई समात्ने महिलाको पुत्रको रुपमा परिणत भइदिए । ती महिलाले यसोधालाइ यस्ले मख्खन चोर्यो भन्दै समातेर सुम्पिइन् । त्यसपछि यसोधाले को रछ हेर्नुस त भनिन् । त्यसपछि हेर्दा जस्ले समाएको थियो उसैको पुत्र देख्दा लाज मान्दै घर तिर महिला गएकी थिइन् ।

बस्त्र हरण
एकदिन भगवान कृष्ण नदिको किनारमा जाँदा गोपिनीहरु स्नान गरीरहेको देख्नुभयो । त्यसपछि भगवान कृष्णले उनीहरुको वस्त्र लुकाइदिनुभयो र रुखमा बसी उनिहरुको प्रतिक्षा गर्नुभयो । केहि समयपछि स्नान गरी गोपिनीहरु वस्त्र राखिएको स्थानमा आइपुगे तर वस्त्र भने भेटाउन सकेनन् । यता उता खोजे, हुरी बतास आयो कि भनि आपसमा कुरा गर्न थाले । केही बेरमा रुखमा मुरलीको धुन बज्यो त्यो सुन्ना साथ सवै गोपिनीहरुले रुख तिर हेरे । भगवान कृष्णलाइ उक्त रुखमा देख्नासाथ उनीहरु दौडिदै पानीमा पुगे । उनीहरु भगवान कृष्णलाइ मनै देखि माया गर्ने भएता पनि गालि गर्न लागे ।

राधा लिला
राधा कृष्ण भगवानको निकै ठुलो भक्त भएको मानिन्छ । उनको जन्म पनि कृष्ण जन्माष्टमीको दिनमा भएको पाइन्छ । राधा कृष्णको मुरलीको धुन सुन्नासाथ कृष्णको छेउ पुगिहाल्थीन । कृष्ण पनि राधालाइ निकै माया गर्दथे । राधाले गाइ दुहुन जाँदा जहिले कृष्णलाइ बोलाउने गर्दथिन । एक दिन त्यो दृष्य सखिहरुले देखे । त्यसपछि राधालाइ जिस्क्याउन थाले । राधाले उक्त जिस्क्याइलाइ टार्नको लागि वेहोस भएको नाटक गरिन । जे जति झार फुक गर्दा पनि उनको होस आएन । त्यसपछि सखिहरुले जुक्ती निकाली कृष्णलाइ डाके । कृष्ण भगवानले मन्त्र फुकेर मुरली बजाउनासाथ उनको होस आयो ।

गोपीनीहरुसंगको प्रेम
भगवान श्री कृष्णको प्रेम र १६००० रानीहरुको कुरा चर्चामा रहेको छ । गोपी र राधासंगको प्रेम भने  निश्चय पनि थियो । मिरा भन्ने कन्या भगवान कृष्णलाइ गोपिकाहरुले कुन हद सम्म प्रेम गर्दथे भन्ने सम्बन्धमा मिराको प्रेम लिन सकिन्छ । उनले कृष्णलाइ बाहेक अरुलाइ संसारमा पुरुष देख्दिनथिन ।

एक जना नरकासुर नाम गरेको राजा थियो । उस्ले दिनहूँ कन्याहरु ल्याउँथ्यो र यौन सम्बन्ध राख्थ्यो । त्यस पछि उनीहरुलाइ एउटा जेलमा राख्ने गर्दथ्यो । यसरी उस्ले हजारौँ कन्याहरुलाइ बन्दी बनाएको थियो ।  ती कन्या हरुलाइ कसैले छुटकारा दिलाउन सकेका थिएनन् । त्यो खवर कृष्णले पाए । त्यसपछि भगवान कृष्ण उक्त राजालाइ बध गरी सवै कन्यालाइ मुक्त गरी उनीहरुको घरमा पठाए । घर गएका ती कन्याहरु पुनः भगवान कृष्णको पास आए र भने उनीहरुलाइ परिवार तथा समाजले स्वीकार नगरेको र कसैले विवाह नगरेको कुरा ब्यक्त गरे त्यसपछि भगवान कृष्णले तत्काल निणर्य गर्नुभयो र भन्नु भयो तिमीहरु आज देखि कृष्ण पत्नी भयौ । त्यसपछि तिमीहरुको जिम्मेवारी पनि मेरो भयो । यसरी कृष्णको सोह् हजार पत्नी भएका थिए ।