सम्झनामा नेपालका पुर्वप्रधानमंत्री मनमोहन अधिकारी

आज हामी नेपाली राजनैतिक नक्षत्रका एकजना आन्दोलनकारी अनि परिवर्तनका पैरवी गर्ने नेतालाई संझना गर्न चाहन्छौं । उनको पहिचानलाई कुनै पार्टी या धारसंग नजोडि स्वतन्त्र नेपाली नागरीक अनि नेपाली नेतृत्व र दुरदर्शिताका कडिहरुमा यिनलाई ल्याउने आजको हाम्रो यो जर्मको रहनेछ ।

९ महिने नेतृत्वकालमा यि नेताको अगुवाईमा सामाजिक सुरक्षा भत्ताहरुको शुरुवात अनि मुख्यतया आफ्नो गाँउ आँफै बनाँउ, एक गाँउ एक उत्पादन र सामुदयिक वनको धारणा ल्याइएको थियो । यि सम्पूर्ण कुराहरु पछि गएर नयाँ नेपालको आधारशिला बने अनि बन्दैछन् पनि ।
काठमाण्डौं लाजिम्पाटमा सन् १९२० मा जन्म भएका यि नेताले आफ्नो बाल्यकाल पूर्वको बिराटनगरमा बिताए, सन् १९३८ मा वनारस पढ्न गएका यि नेतालाई प्रजातन्त्र र स्वतन्त्रताको अगाध स्नेह उत्पन्न भएको थियो । सन् १९४२ मा वनारसमा बिएस्सी अध्यानार्थ रहँदा उनी क्वाइट भारत अभियानमा पनि बेलायती उपनिवेशवादको बिरुद्ध सामेल भएका र पटक पटक पक्राउ परेका बताइन्छ ।
बिज्ञानको अध्ययन गरेका अधिकारी बिराटनगरमा आएर केमिकल कारखानामा काम गर्न थाले र यसै वखत नेपालमा पनि आन्दोलनको बिगुल बज्यो । बिराटनगर जुट मिल्सबाट पक्राउ गरेर काठमाण्डौ ल्याइएका नेताहरुमा गिरिजा प्रसाद कोइराला, बिशेश्वर कोइराला र मनमोह अधिकारी पनि रहेको बताइन्छ ।

सन् १९४९ को नेपाल कम्यूनिष्ट पार्टी गठनमा मनमोहन अधिकारीको नेतृत्वदायि भूमिका थियो । सन् १९५९ मा राजा महेन्द्रको कू पश्चात यिनी बिराटनगरमा पक्राउ परेका थिए, तत्कालिन कोशी अ१चल कमिस्नर दामोदर शम्शेर जबराको नेतृत्वमा अधिकारीलाई पक्राउ अनि थूनामा राखिएको थियो । बंगलादेश लिवरेशन वारमा निर्धक्कसंग त्यस आन्दोलनलाई भारतको पाकिस्तान बिरोधी कदमहरुको परिणाम भनेंर भन्ने निडर नेता अधिकारीको भनाई र दुरद्रस्टालाई बिभिन्न कालखण्डमा देखिएको छ ।

सन् १९९४ मा नेपाल कम्यूनिष्ट पार्टीको राष्ट्रिय सदभावना पार्टी र राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीसंगको गठबन्धन सरकारको नेतृत्व गरेका अधिकारीले त्यसै ९ महिने शाषनकालमा सामाजिक सुरक्षा भत्ता र राष्ट्रिय स्वाभिमानका कुराहरु ल्याएको मानिन्छ । पछि नेपाली काग्रेसको मध्यावधि प्रस्ताव पारित भयो र अधिकारीको सरकार किनारा लाग्यो ।

चूनावी प्रचारको क्रममा काठमाण्डौं गोठाटारमा यिनलाई हृदयाघात भएपनि अस्पताल लिएर गइएको थियो । केहि दिनपछि यिनलाई मृत घोषणा गरियो । नेपालको बहुदलिय प्रजातन्त्रको आगमनका लागि अधिकारीको भूमिका कुनै पार्टी या धारभन्दा माथि रहेको बताइन्छ । गाँउ फर्कों अभियानका प्रादुर्भाव गर्ने अधिकारीले सदैव स्वतन्त्र अनि समुन्नत नेपालको परिकल्पना गरेका थिए भनी यिनलाई नजिकबाट चिन्नेहरुको भनाई छ । यिनको मृत्यूमा वासिंगटन पोष्टले समेत शोक सन्देश र समाचार प्रकशन गरेको थियो । दक्षिण एसियामै कम्यूनिष्ट आन्दोलन र मुख्यता समानताका आवाजहरुको नेतृत्वदायि भूमिकामा यि नेतालाई आजसम्म पनि संझना गरिन्छ ।

७५ वर्ष माथिका नेपाली नागरीकलाई भत्ता दिने निर्णयका अगुवा मनमोहनको जीवनमा धेरै पटक नेपाली कम्यूनिष्ट पार्टी भनें टुक्रियो, चुनावीसभामा ७८ वर्षका अधिकारी फुटेको पार्टीलाई जोड्न निकै सक्रिय त देखिए तर स्वास्थले यिनलाई साथ दिएन । लामो समयदेखि दम रोगका शिकार भएका अधिकारीलाई अन्नत चुनाव अघि नै हृदयाघातले लग्यो । यि नेताका नाममा बिभिन्न अस्पताल र हृदयरोग केन्द्र समेत खोलिएको छ, बिसं २०५६ साल बैशाख १३ गते पूर्व प्रधानमन्त्री मनमोहन अधिकारीको निधन भएको थियो ।

लाइभमाण्डु